БААУнун Жарандык активдүүлүк борбору “Кыргызстандык Сокурлар Федерациясынын” ишине жогору баа берип, шыктанып турат. 2021-2022-окуу жылынан тартып борбор бул федерацияны колдоп, уюмдардын ортосунда биргелешкен долбоорлорду ишке ашырууну көздөйт!
“Кыргызстандагы Сокурлар Федерациясы” коомдук бирикмеси — башка сокур адамдарга кадимки турмушта жашоого жардам берген активдүү жаштар тобу.
Уюм жетиден бери сокур адамдарды көзкарандысыз жашоого социалдык жана психологиялык жактан ыңгайлаштыруу боюнча долбоордун үстүндө иштеп келет. Бүгүнкү күндө программаны ийгиликтүү аяктаган 70тей катышуучу Кыргызстандын ар кайсы аймактарында жашап, ишмердүүлүгүн улантууда.
Социалдык жана психологиялык адаптация программасынан тышкары, бирикме төмөнкү иш-чараларды жүргүзөт:
Гүлназ Жузбаева — мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын укугун коргоочу активист жана “Кыргызстандагы Сокурлар Федерациясынын” негиздөөчүсү.
Бала кезинен бери көрүүсүнүн начарлыгы менен туш болгон кыйынчылыктарга карабастан, Гүлназ шыктандыруучу лидер болуп калды. Ал сокурларды социалдык адаптациялоо боюнча бир катар программаларды уюштурган, БААУнун MBA программасын жана башка бир нече окуу жайларын бүтүргөн. Ошондой эле ал 2020-жылы BBC тарабынан жарыяланган “Дүйнөдөгү эң таасирдүү жана шыктандыруучу 100 аялдын” тизмесине кирген.
Төмөндө Жарандык активдүүлүк борбору менен болгон интервьюсунун негизинде Гүлназ жана анын ишмердүүлүгү жөнүндө кенен маалымат ала аласыз.
Биз – сокур адамдарга кадимки жашоо сүрүүгө жардам берген активдүү жаш сокурлардын тобубуз. Технологиянын өнүгүшү жана атайын ыкмалардын аркасында бүгүнкү күндө көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар толук кандуу жана жемиштүү жашоо сүрө алышат, ал эми биздин милдет – аларды бул жашоого үйрөтүү. Биз сокурларды өз күчүнө таянууга, өзүнө кайра ишенүүгө жана толук көзкарандысыздыкка умтулууга шыктандырабыз.
Учурда биздин ишибиздин негизги багыты – бул “Жашоону башкача башта” аттуу окутуу программасы, ал кампус моделине негизделген. 6-9 айдын ичинде биз [сокур адамдарды] кантип эркин кыймылдоону жана күнүмдүк маселелерди чечүүнү үйрөтөбүз. Ошол эле учурда бир нече курсту окутуп, көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген адамды өзүнүн жаңы абалына психологиялык жактан көндүрүү – реабилитациянын маанилүү бөлүгүн ишке ашырабыз. Ошондой эле, аларды сергек жана активдүү жашоого тартуу, спорт менен алектенүү жана ден соолугу чың коомго интеграциялоо боюнча иштерди жүргүзөбүз.
Жети жылдан бери биздин ассоциация жеке донорлордун, жергиликтүү бизнес-уюмдардын жана эл аралык уюмдардын колдоосу менен сокур адамдарды өз алдынча жашоого социалдык жактан адаптациялоо боюнча долбоорду ишке ашырып келет. Биздин команда акысыз окутуу жүргүзүү үчүн кайрымдуулук каражаттарын тартууга жетишти. Өз күч-аракетибиздин жана Бишкектеги коммерциялык компаниялардын колдоосунун аркасында мектептин эң перспективалуу бүтүрүүчүлөрүн андан ары ишке орноштурууга мүмкүнчүлүк алдык. Мындан тышкары, бул долбоор биздин кызматтарды кеңейтүү үчүн көбүрөөк инструкторлорду даярдоого шарт түзөт.
Биз буга чейин Кыргызстанда 70ке жакын сокур бүтүрүүчүнү даярдап чыгардык. Чоңдорду социалдык жана психологиялык жактан адаптациялоо, коомдук чөйрөгө толук аралашуу менен кампус моделине негизделген атайын методика, окуу, жазуу, компьютер менен иштөө жана күнүмдүк жашоодо өз алдынча тейлөө көндүмдөрүн үйрөтүү сокур адамдарды ак таяк менен өз алдынча кыймылдоого жана ишенимдүү жашоого натыйжалуу үйрөтөт. Бул сокур адамдын коомдо өзүн ишке ашыруусу үчүн негизги жашоо шарты болуп саналат.
2017-жылдан бери биз БААУ менен кызматташып келебиз. Университеттин жетекчилигине жана чоң жамаатына биздин программаны кампус дубалдарында өткөрүүгө мүмкүнчүлүк бергендиги үчүн терең ыраазычылык билдиребиз. Бул өлкөбүздөгү сокур адамдар үчүн реабилитациялоодо, адаптациялоодо жана коомго интеграциялоодо чоң колдоо болуп саналат.
Ошондой эле, биздин уюм акыркы беш жылдан бери сокур адамдар арасында Паралимпиадалык оюндардын спорт түрлөрүн өнүктүрүү менен алектенип келет. Учурда биздин бүтүрүүчүлөр төмөнкү спорт түрлөрүнө катышууда:
Көптөгөн бүтүрүүчүлөрүбүз жеңил атлетика, негизинен чуркоо жана сүзүү менен алектенишет. Мындан тышкары, биздин бүтүрүүчүлөр сокурлар үчүн футбол ойной башташты. Бул спорт түрлөрү ыктыярчы машыктыруучулардын жана жергиликтүү демөөрчүлөрдүн колдоосу менен өнүгүүдө. Биз ар кандай федерациялар менен, анын ичинде дзюдо жана пара-триатлон федерациялары менен кызматташып жатабыз.
Ошондой эле, биз көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын укуктарын коргоо жана сокурлар үчүн маалыматтын жеткиликтүүлүгү үчүн күрөшүп келебиз. Брайль арибин жайылтуу максатында биз Брайль китепканасын жана чакан басмакананы түздүк, анда биз өз алдынча Брайль арибинде китептерди даярдап, жарыялап келебиз. Биздин коллекцияда заманбап адабияттардын 1000ге жакын Брайль китеби бар, аларды окурмандарыбыз активдүү "окуйт".
Мен сокур болуп төрөлгөм, жана жашоомдо көптөгөн кыйынчылыктар жана чектөөлөр болду, болгону көзүм көрбөгөнү үчүн. Албетте, ошол кыйынчылыктардын баарын жеңүү үчүн көптөгөн стереотиптер менен күрөшүүгө туура келди. Мен ар дайым бирөөгө пайдалуу болууну, жүк болбоону каалачумун. Көп нерсени үйрөнүүгө аракет кылып, сокурлар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү издеп жүрдүм. Мен өлкөбүздө жана чет өлкөлөрдө сокур адамдар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү түзүү боюнча көптөгөн билим жана тажрыйба топтодум. Ошондон бери өз билимимди жана көндүмдөрүмдү башка сокур адамдар менен бөлүшүп, аларга жаңы көз карандысыз жашоого өтүүгө жардам берип келем.
Ар дайым муктаж адамдарга жакшылык кылуу жана дүйнөбүздү жакшы жагына өзгөртүү.
Бир нече университетти бүтүрдүм, кыйынчылыктарга карабастан, дүйнөнүн жыйырмадай өлкөсүнө барып, көптөгөн тажрыйба жана билим алдым. Жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачып, өлкөбүздүн сокур адамдарына жардам берүү үчүн команда түзө алдым. Биз 70тен ашуун сокур адамга жаңы, позитивдүү жашоону баштоого жардам бердик. Мындан тышкары, мен 2020-жылы BBCнин дүйнөдөгү эң таасирдүү жана шыктандыруучу 100 айымынын тизмесине кирдим
Пландарыбыз көп. Учурда өлкөбүздөгү сокур студенттер үчүн ресурстук борбор түзүүнү пландап жатам. Ал жерде биз окуу материалдарын жеткиликтүү форматта даярдоого жардам бере алабыз, студенттер университеттердеги окуу процесси боюнча кеңеш ала алышат, китепканада керектүү адабияттарды Брайль китептери, чоңойтулган шрифттеги китептер же электрондук китептер сыяктуу жеткиликтүү форматта таба алышат.
Мен чоң кыялданам: мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар менен иштей турган адистерди даярдоочу бөлүм ачуу. Мектептерде жана университеттерде инклюзивдик билим берүүнү киргизүү үчүн бизге тифлопедагогдор (көрүү мүмкүнчүлүгү чектелгендер боюнча адистер) керек, бирок өлкөбүздө мындай адистер жок. Ошондой эле, Паралимпиадалык спортту өнүктүрүү үчүн чоң реабилитациялык жана спорттук комплекс курууну каалайм.
Хайотхон Хусан кызы – Кыргызстан боюнча пара дзюдо чемпиону, Англияда өткөн 2021-жылкы Grand Prix Warwick мелдешинде 4-орунга ээ болгон. Ал “Кыргызстандагы Сокурлар Федерациясынын” бүтүрүүчүсү, 2019-жылдан бери пара дзюдо жана сокурлар үчүн футбол боюнча аялдар командасынын мүчөсү жана ошол эле уюмда өз алдынча тейлөө боюнча инструктор болуп иштеп келет.
2021-жылы ал Токиодо өткөн Паралимпиадалык оюндарда пара дзюдо боюнча Кыргыз Республикасын биринчи жолу өкүлчүлүк кылган сокур спортчу болуп калды.
Төмөндө Хайотхондун ийгиликтүү жолундагы тарыхы жөнүндө кененирээк биле аласыз.
Мен Ош шаарында 1994-жылдын 13-мартында төрөлгөм. Үй-бүлөбүздө алты бала бар, мен төртүнчү баламын. Балалык кезден эле көзүм көрбөйт. Билимим тууралуу айтсам, Ош шаарындагы сокур жана көрүү мүмкүнчүлүгү чектелген балдар үчүн интернатты аяктадым. Волга мамлекеттик университетинин Дүйнөлүк тилдер факультетин бүтүрдүм. 2019-жылы “Кыргызстандын Сокурлар Федерациясынын” реабилитациялык окуу курсунун бүтүрүүчүсүмүн.
Учурда бул уюмда инструктор болуп иштейм. 2019-жылдан бери “Кыргызстандын Сокурлар Федерациясынын” аялдар командасынын пара дзюдо жана сокурлар үчүн футбол боюнча мүчөсүмүн. Пара дзюдо боюнча Кыргызстандын чемпионумун, 2021-жылы Англияда өткөн Grand Prix Warwick мелдешинде 4-орунга ээ болдум, Ысык-Көл эл аралык марафонунда мүмкүнчүлүгү чектелгендер арасында 21 км аралыкка чуркоодо 1-орунду алдым. Учурда Бишкек шаарында жашайм.
2019-жылы “Кыргызстандын Сокурлар Федерациясынын” “Жашоону башкача башта” аттуу көзкарандысыз жашоого үйрөтүү курсуна катышуу үчүн Бишкекке келгенде, мага спорт менен алектенүү жолдорун көрсөтүштү жана өзүмө ишенүүнү үйрөтүштү. Спорттук иш-чаралардын бири дзюдо эле, мен машыгууларга катыша баштадым. Курсту аяктагандан кийин дзюдо боюнча машыгууларды уланттым.
Бул мен үчүн күтүүсүз, ошол эле учурда кубанычтуу болду. Биздин баарыбыз Токиодогу Паралимпиадага барууну кыялданчубуз. Ошентсе да, мен абдан толкунданып, жакшы машыгууга жана жакшы иштөөгө аракет кылдым. Паралимпиаданын ачылыш аземине келгенде абдан бактылуу болдум, себеби кичинекей кезимде мындай иш-чарага катышууну кыялданчумун, бирок ага кантип жетеримди билчү эмесмин. Ошондой эле, дүйнөнүн 183 өлкөсүнүн арасында парадда биздин өлкөнү өкүлчүлүк кылуу абдан толкундандырды. Албетте, күрөштүн өзү абдан маанилүү учур болду. Башка өлкөлөрдүн эң күчтүү атаандаштары менен күрөшүү чоң тажрыйба болду. Мен жана машыктыруучум үчүн болгону эки жылдык иштин ичинде Паралимпиадага жеткеним чоң жетишкендик.
Мен бул окуу жөнүндө мектепте окуп жүргөндө уктум, ошондой эле Гүлназ эжени таанычумун. Бул окууга келүүнү чечтим, анткени дайыма үй-бүлөмдөн же досторумдан көз каранды болууну каалаган жокмун. Кайда барбайын, бирөөнү чакырып жүрүү жагымсыз эле. Ошондуктан, бул [окуу] мен үчүн эң жакшы чечим болду. Ал жерде мен көп нерсени үйрөндүм, эң маанилүүсү – сокурдукка, жашоого позитивдүү мамиле жасоону жана токтобоону үйрөндүм.
Бул окутуунун аркасында азыр өз алдынча жашап, ушул уюмда өзүн тейлөө боюнча инструктор болуп иштейм жана, албетте, пара дзюдо менен алектенем. Мурда бул мүмкүн деп ишенчү эмесмин. Бирок, бул жерде мага спорт менен алектенүү жана кандайдыр бир натыйжаларга жетүү мүмкүн экенин айтышты. Ошентип, мен Паралимпиадага жеттим.
Башка сокур балдар үчүн үлгү болууну, үйдө отуруп, өз алдынча жашай албаган адамдарга жардам берүүнү, аларга үй-бүлөлөрүнөн көзкарандысыз жашоого жардам берүүнү каалайм.
Спорт боюнча, дагы жакшы машыгып, Парижде өтүүчү кийинки Паралимпиадалык оюндарга барып, өз категориямда пара дзюдо боюнча алтын медаль алууну кыялданам.